درباره ی روستای هجیج
هجیج روستایی است به زیبایی دره های زاگرس، به دل انگیزی ارتفاعات شاهو، به
زلالی چشمه ساران هورامان، به قدمت تمدن کرمانشاه و هجیج روستایی است به
خیال انگیزی بهشت.
روستای هجیج یکی از پر جاذبه ترین نقاط استان کرمانشاه و از مناطق دیدنی
اورامانات، که در 25 کیلومتری پاوه قرار گرفته، روستای شور انگیز و
تاریخی هجیج است که هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.
زیبایی کم نظیر این روستای پلکانی با کوههای سنگی، مناظرسرسبز، چشمه های
خروشان و مسیر پرپیچ و خم آن چشم هر دل نوازی را به خود معطوف می کند، به
طوری که علاوه بر گردشگران، همواره هنرمندان خوش ذوق را به سمت خود می
کشاندکه تا با الهام از آن همه زیبایی و شگفتی به خلق آثار چشم نواز خود
بپردازند.
این روستا که در دره ای زیبا و آرمیده در جنگلی انبوه و بهشتی قرار گرفته، مردمانی خون گرم، سخت کوشش و مهمان نواز دارد.
خانه های هجیج همگی از سنگ و اغلب به صورت خشکه چین و پلکانی ساخته شده، به گونه ای پشت بام خانه ای، حیاط خانه دیگری است.
بارش نزولات جوی مناسب به ویژه برف در فصل سرد سال و باران در بهار و پاییز موجب سرسبزی و طراوت روستا و مناظر اطراف آن شده است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد مردمان این روستا خود کفایی در تمامی
مایحتاج روزانه است به گونه ای که از گیوه بافی که پایپوش مردمان مناطق کرد
نشین است گرفته تا لباسهایی سنتی بافته شده از پشم ورنگ طبیعت، تا تهیه
خوراک و مایحناج خوردنی و هر آنچه که نیاز زیستن در رفاه باشد که این همه
تلاش، کوشش، ذوق و هنر ریشه در فرهنگ، باور و توانمندی آنان دارد.
یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه این روستای خیال انگیز وجود امامزاده سید
عبیدالله فرزند امام موسی کاظم (ع) است که اهالی منطقه از آن به نام کوسه
هجیج یاد می کنند و بسیار مورد احترام آن هاست.
در نزدیکی روستا چشمه خروشانی وجود دارد که آب آن به رودخانه سیروان می
ریزد، این چشمه عجیب که به مانند آبشاری از دل کوه بیرون می آید به چشمه بل
معروف است، خروشانی آن به گونه ای است که در هیچ فصلی از سال آب آن کم نمی
شود و متخصصین و محققین آب آن را به عنوان یکی از بهترین آب معدنیهای دنیا
شناخته اند. در ایام نوروز روستای هجیج که به عنوان یکی از روستاهای هدف
گردشگری استان شناخته شده است پذیرای هزاران گردشگر است.
موقعيت و تاريخچه
روستاي حجيج از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه در استان کرمانشاه، با مختصات
جغرافيايي 46 درجه و 20 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 9 دقيقه عرض شمالي، در
34 کيلومتري شهرستان پاوه و 123 کيلومتري کرمانشاه قرار دارد.
روستاي حجيج از شمال غرب و جنوب به کوهستانهاي کوهسالان و شاهو محدود است
و ارتفاع آن از سطح دريا 850 متر است. روستاي حجيج با اقليمي معتدل و
کوهستاني، در بهار و تابستان آب و هواي مطبوعي دارد و در پاييز و زمستان
سرد است. رودخانة سيروان از نزديکي اين روستا عبور ميکند.
اگرچه اسناد معتبري در مورد تاريخ روستاي حجيج در دست نيست، اما وجود
امامزاده عبيدالله معروف به کوسه حجيج بيانگر آن است که اين روستا سابقه
تاريخي ديرينهاي دارد و قدمت آن به بيش از 500 سال ميرسد.
مردم روستاي حجيج به زبان کردي و لهجة هورامي سخن ميگويند، مسلمان و پيرو مذهب اهل تسنن هستند.
الگوي معيشت و سکونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375، روستاي حجيج 925 نفر جمعيت داشته است که در سال 1385 به 736 نفر کاهش يافته است.
درآمد مردم اين روستا غالباً از فعاليتهاي باغداري و دامداري تأمين
ميشود. گروهي نيز به مشاغل خدماتي و توليد صنايع دستي ميپردازند.
ميوههايي مانند گردو، انار و انگور در زمرة مهمترين محصولات سردرختي اين
روستا به شمار ميآيند. پرورش درختان «ون» يکي از مهمترين منابع درآمد
مردم اين روستا است. مراتع سرسبز و حاصلخيز به ويژه در اطراف رودخانة
سيروان، باعث رونق دامداري در اين روستا شده است. کشک، شير، دوغ، روغن
حيواني و کره از مهمترين فرآوردههاي لبني اين روستا ميباشد. نگهداري و
پرورش انواع طيور در اين روستا رواج دارد. توليد انواع صنايع دستي مانند
گليم، جاجيم، گيوه، دستمال و سبد نيز در ميان مردم روستا به ويژه زنان
مرسوم است.
روستاي کوهستاني حجيج بافت مسکوني متمرکزي دارد. بيشتر خانههاي اين روستا
در دو طبقه بنا شدهاند و فاقد حياط ميباشند. خانههاي روستاييان از شرايط
اقليمي و طبيعي محدوده روستا و نوع فعاليت و معيشت مردم متأثر گرديده و
شکل گرفته است. بيشتر خانههاي اين روستا به صورت پلکاني ساخته شدهاند، به
طوري که بام يک خانه حياط خانه ديگر است. جهتگيري ساختمانها به سوي جنوب
است تا از نور خورشيد بيشترين بهرهبرداري به عمل آيد. به دليل سرماي سخت
زمستان، ديوار خانههاي قديمي روستا ضخيم، با در و پنجرههايي کوچک است.
سقف اين خانهها که با تيرهاي چوبي پوشيده و با کاهگل اندود شدهاند، مسطح
ميباشد.
عمده مصالح به کار رفته در بناي خانههاي مسکوني قديمي روستا، سنگ، چوب و
ملاتِ گل است. در ساخت خانههاي جديد و مرمت بناها، مصالح مقاوم آجر،
سيمان، گچ و آهن مورد استفاده قرار ميگيرد.
جاذبههاي گردشگري
حجيج يکي از روستاهاي بسيار زيباي استان کرمانشاه با معماري ويژه است که
مناظر طبيعي و چشماندازهاي منحصر به فردي دارد. خانههاي سنگي و پلکاني،
کوههاي بلند و درههاي عميق اطراف روستا نيز با مناظر حيرتآوري توجه هر
بينندهاي را به سوي خود جلب ميکند.
حواشي رودخانة پرآب و تماشايي سيروان که از نزديکي روستا عبور ميکند به
ويژه در بهار و تابستان با سرسبزي، طراوت و زيباييهاي کمنظير، يکي از
تفرجگاههاي زيباي روستاي حجيج محسوب ميشود. درختان بلند پيرامون روستا
همراه با گياهان خودرو و گلهاي رنگارنگ دامنهها، به خصوص در بهار و
تابستان چشماندازهاي طبيعي بسيار زيبايي را پديد ميآورند.
ارتفاعات شاهو که بخشي از رشته کوههاي زاگرس به شمار ميرود، طبيعت زيبا و
بکري دارد که همراه با مراتع و چراگاههاي سرسبز از جمله پياز دول ميشا و
گاول و نيز انواع گونههاي گياهي به ويژه گياهان دارويي همانند گل گاوزبان،
ختمي، گون و شنگ، در زمره زيباترين نواحي استان کرمانشاه به شمار ميآيد.
تنوع جانوري اين ارتفاعات نيز از جمله خرس، شغال، گرگ و روباه جالب توجه
است.
در دامنة ارتفاعات شاهو چشمههاي فراواني وجود دارد که بخش اعظم آب زراعي و
آشاميدني شهرها و روستاهاي پيرامون خود را تأمين ميکنند. جاذبههاي
ورزشهاي زمستاني اين ارتفاعات براي طبيعتدوستان بسيار دلپذير است.
آبشار زباي بل، که در نزديکي روستاي حجيج قرار دارد، از جمله آبشارهايي است
که آب آن خواص درماني دارد. آب سالم و معدني اين آبشار در بستههاي متنوع
نوشابهاي به کشورهاي همسايه صادر ميشود.
کنار رودخانة سيروان، امامزادهاي به نام کوسه حجيج وجود دارد که بناي آن
به صورت چهار طاقي آجري احداث شده است. بنا به گفته برخي از مطلعين محلي
نام اين امامزاده عبيداله و از نوادگان امام موسي کاظم (ع) است. برادر وي
نيز در روستاي اسپيرس، در پاوه مدفون است.
از ديگر آثار ارزشمند روستاي حجيج بناهاي خانقاه، چله خانه و عبادتگاه کوسه
است. اين بنا از سنگ است و داخل آن با گل اندود شده است. در داخل اين
عبادتگاه ستونهاي چوبي نيز وجود دارد.
خانقاه دراويش قادريه از ديگر بناهاي ديدني روستاي حجيج است که در آن به ذکر و سماع ميپردازند.
يکي از مهمترين مراسمي که در اين روستا برگزار ميشود مراسم ذکر و سماع
دراويش طريقت قادريه ميباشد. آنان در ايامي خاص به ذکر و سماع پرداخته و
در مراسمي که با دف و هوره برگزار ميشود، با حالت گريه و استغاثه به خلسه
فرو ميروند و از مريد و مرشد خود مدد ميجويند. اين مراسم با نواها و
رقصهاي عرفاني همراه است.
موسيقي مورد علاقه مردم روستاي حجيج شنيدن نواي سوزناک شمشال است. اين ساز
يکي از انواع سازهاي بادي است و شبيه ني ميباشد که همراه با آوازهاي
سوزناک و گيرا نواخته ميشود. در مراسم مختلف به خصوص در سوگواريها و
مراسم حماسي نيز از اين ساز استفاده ميشود.
پوشاک مردمان روستاي حجيج محلي است. پوشش مردان اين روستا عبارت است از
کلاه، قبا (نوعي پوشش بلند)، شلوار کردي، سره (نوعي قباي کوتاه) و گيوه.
پوشاک زنان نيز متشکل از سربند، زيرپوش، کُلَنجه (نوعي پوشش با تزيينات
مختلف)، پيراهن، قبا (نوعي لباس آستيندار) و جافي (نوعي شلوار) ميباشد.
از مهمترين توليدات صنايع دستي اين روستا ميتوان به گليمبافي، جاجيمبافي، سبدبفاي، دستمال بافي و گيوهبافي اشاره کرد.
از غذاهايي که در ميان مردم روستاي حجيج شهرت دارد ميتوان به کوفته
حجيجانه (که ترکيبي از برنج و گوشت چرخ کرده است)، خورشت قسقوان (که خورشتي
مانند خورشت قيمه همراه با پسته کوهي است) و ترخينه (مخلوطي از بلغور گندم
و دوغ ترش) اشاره کرد. اين غذاها معمولاً در زمستان طبخ و مصرف ميشود.
سوغات روستاي حجيج شامل گردو، انار، گيوه و انواع سبد ميباشد.
دسترسي: روستاي حجيج از طريق شهرهاي پاوه، مريوان، سروآباد، نوسود و سنندج
قابل دسترسي است و تمام جادههاي منتهي به اين روستا، از شهرهاي مذکور
آسفالت و مناسب است.
----------------------------------------------------
معرفی _ آشنایی با روستای هجیج
اورامان در غرب استان کرمانشاه قرار دارد که رودخانه خروشان ” سیروان ” در
آن ، دره های بسیار عمیقی ایجاد کرده است . به همین دلیل رفت و آمد ،
کشاورزی و دامداری به سختی ممکن است
اورامان در غرب استان کرمانشاه قرار دارد که رودخانه خروشان ” سیروان ” در
آن ، دره های بسیار عمیقی ایجاد کرده است . به همین دلیل رفت و آمد ،
کشاورزی و دامداری به سختی ممکن است . مردم ” هجیج ” در بسیاری مواقع صخره
های سینه کوه را تراشیده و گود می کنند و آنگاه در آن خاک و کود می ریزند .
در آن سیب زمینی و صیفی و حتی درخت می کارند و گاهی تعدادی سبد را همانند
گلدان جلوی بالکن کوچک ساختمان می گذارند و در آن پیاز و سبزی کشت می کنند .
دام های روستا را اکثراً بز تشکیل می دهد که از مناطق صعب العبور عبور می
دهند تا به علف های نقاط بالاتر از کوهستان دسترسی یابند . بدین گونه است
که مردم ” هجیج ” روستائیانی هستند صنعتگر . تنها وسیله نقلیه در این مناطق
قاطر است که باید آن را حیوانی پرطاقت و کم توقع دانست .
بنابر اعتقادات محلی بنیان گذاری روستای ” هجیج ” توسط مردی مقدس از خاندان
ائمه اطهار بود که ربای مبارزه علیه ظلم خلفای عباسی به این منطقه آمد و
در عبور از هر روستائی یک نفر صنعتگر را با خود همراه کرد . نخستین هنرمندی
که به وی پیوست آهنگری بود از روستای ” شرکان ” و پس از آن نجاری از
روستای ” سرخه کوت ” که با آنها هم قدم شد .
کوه های هفت کشان ، کوه تخت ، شاهو ، دازانی و زرده در نوردیده شد تا
بتواند ایرانی دیگر همانند معماری از روستای ” دیوزپا ” و ” گیوه کشی ” از
منطقه پاوه و جولابافی از روستای بدرآباد ماهیدشت و گیوه بافی از روستای
طویله به انها بپیوندند و جامعه کاملاً صنعتی روستای ” هجیج ” را پایه
گذاری کنند.
روستای هجیج در دست نیافتنی ترین قسمت کوهستان اورامان و در پس گردونه ”
کلنگ چین ” و نزدیکترین قسمت به چشمه زیبای ” بل ” پایه گذاری شد که آن از
منابع مهم رودخانه سیروان است و روش معماری آن را از همان ابتدا بر مبنای
مصالح محلی چون سنگ و خاک و چوب قرار دادند . با توجه به اینکه سنگ های
ناهموار را همچون آجر تراشیدند و با ملاط ساده گل محلی روی هم چیدند و
بنابر تجربه در فواصل مختلف بین تخته سنگ های دیوارها ، الوارهای چوبی خاصی
جهت جلوگیری از لغزش بر اثر زلزله یا جذب رطوبت هوا قرار دادند .
به علت کمبود زمین ، پشت بام هر منزلی حیاط منزل پشتی محسوب می شود ، طبعاً
محل بازی بچه ها و تفرجگاه والدین است . مجموعه روستای ” هجیج ” یکی از
شگفت انگیزترین روستاهای جهان است با مجموعه ای از خیابان های نیم دایره و
ردیف ساختمان های یک رو به دره عمیق و رودخانه زیبای سیروان .
مسجد مرکزی روستا نمونه کاملی از معماری کهن ایرانی است با ستون های چوبی و
تزئینات زیبای کنده کاری و در و پنجره های استادانه که توسط نجارانی ساخته
شده که خود را از نسل همان هنرمندی می دانند که همراه کوسه هجیج به این
مکان آمده اند و به همین گونه آهنگ هنرمند روستا خود را از نسل یاران آن
مرد می داند و همچنان به ساخت وسایلی که لازمه زندگی مردم اورامان است می
پردازند . تعدادی از وسایل ساخته شده در هجیج همچون گیوه و شال و لوج (
نوعی بافتنی ) حتی تا شهرهای بزرگ و بسیار دور افتاده فرستاده می شد.
زبان سخنوری مردم هجیج اورامی است که یکی از ریشه های کهن زبان ایرانیان
است . گرچه زبان اورامی با سایر لهجه های کردی مثل سورانی تفاوت دارد ولی
مانع از هم ریشه بودن این زبانها با فارسی و لری و خراسانی و غیره نمی شود .
اورامی هجیج که یکی از اصیل ترین لهجه ها به شمار می آید قرابت زیادی با
زبان اوستایی و پهلوی دارد . به طوری که اگر متنی از پهلوی را برای یک
اورامی زبان بخوانند لغات بی شماری از آن را می تواند دریابد . ولی آنچه
بیشتر در زبان اورامی چشمگیر است نزدیکی این زبان با فارسی است که در وهله
اول سخت بیگانه و غیر قابل لمس به نظر می آید چون کلمات اصیل فارسی آنچنان
با زیر و زبر لهجه کردی آمیخته است که تا گوش به آن آشنا نشود نمی توان این
نزدیکی را دریافت .
اکثر لغات همان لغات فارسی قدیمی است که با اندک تغییری به شکل اورامی در
آمده است و این به آن منظور نیست که اورامی ها واژه های فارسی را گرفته و
آن را به میل خویش تغییر داده اند بلکه باید گفت لغات اصیل فارسی که اکنون
بیشترین آن از بین رفته است در زبان اورامی مردم هجیج همچنان به قوت خویش
باقی مانده است . لهجه اورامی به عنوان زبان ادبی تمام مناطق کرد زبان به
شمار می آید و به خاطر وسعت و شیوائیش ظرفیت زیادی برای پذیرش شعر دارد و
از این رو اکثر شعرای کرد به این زبان ،
شعر سروده اند . حتی این سابقه شعری به کهن ترین دوران تاریخ ایران می رسد
. تمام مفاهیم عرفانی و حماسی و عاشقانه را در ترانه های دل انگیز اورامی ”
سیاه چمانه ” می توان یافت . یکی از هنرمندانی که همراه آن مرد مقدس به
پایه ریزی جامعه اقتصادی هجیج همت گماشت پارچه بافی بود که زیباترین صنعت
مردم این روستا را پایه گذاری کرد به طوری که عمامه های با نقوش زرد رنگ را
نه تنها بر تارک مردان هجیج بلکه در اکثر نقاط استان کردستان و کرمانشاه
می بینیم و خود این بافنده ها مدعی هستند که کالای آنها در گذشته ای نه
چندان دور مشتریان بسیاری در دمشق و بغداد داشته است .